تنش پنهان میان بن سلمان و بن زاید؟ - فارس کلوب

به گزارش فارس کلوب، صابر گل عنبری کارشناس ارشد روابط بین الملل در روزنامه هم میهن نوشت: محمد بن سلمان، ولیعهد و حاکم فعلی عربستان و محمد بن زاید، رئیس امارات، دو دوست صمیمی بوده و این صمیمیت نوعی همکاری و هم پوشانی در سیاست منطقه ای دو کشور را در سالیان گذشته رقم زد که مهم ترین آن جنگ یمن بود. بعلاوه تحولات مهم دیگری در سطح منطقه در سالیان گذشته خروجی ائتلاف و همکاری این دو شاهزاده جوان بلندپرواز بود؛ هرچند زیر پوست این دوستی نوعی رقابت ژئوپلیتیک و مالی میان دو کشور نیز در جریان بوده است.

اما مداقه در بعضی رویداد ها و ملاقات ها در دو ماه اخیر نشان از وجود نوعی تنش احتمالی میان آن ها دارد. هنوز دیتای رسمی خاصی وجود ندارد، اما یک منبع عربی که نگارنده با آن گپ وگفتی داشت، به نوعی سطحی از تیرگی در روابط دو طرف را تائید کرد. در مقابل نیز روابط بن سلمان و امیر قطر گرم تر شده است که فی نفسه می تواند بروندادی از آن تیرگی روابط بن سلمان و بن زاید باشد.

کسانی که با فرهنگ و سیاست در شیخ نشین های خلیج فارس آشنا هستند، خوب می دانند که دعوت کردن یا نکردن به نشست ها و مراسم های درون خلیجی و شرکت کردن یا نکردن در آن ها چه معنا و مفهومی دارد. در این جوامع، از تعارفات غلط انداز مرسوم در حوزه پیرامونی خبری نیست و ازاین رو در سطح دیپلماتیک معنا و مدلول حضور یافتن یا نیافتن در یک نشست یا مناسبات درون خلیجی روشن تر است.

دیروز امیر قطر دعوت محمد بن سلمان را اجابت و در مسابقات اتومبیل رانی فرمول الدرعیه شرکت کرد و قبل از آن نیز بن سلمان در افتتاحیه جام جهانی حضور یافت. همین شرکت متقابل بن سلمان و شیخ تمیم در مناسبت های یکدیگر اماره ای از گرم شدن روابط دوحه و ریاض و تأکیدی بر این است که آشتی دو طرف در سال 2021 پس از سه سال بحران، سطحی نبوده است. اما عدم حضور محمد بن زاید در مسابقات فرمول الدرعیه چندان طبیعی به نظر نمی رسد و اگر این عدم حضور منحصر به همین یک رویداد بود که معنای خاصی بر آن مترتب نبود، اما وقتی پرسش برانگیز می گردد که می بینیم رویداد های مهم تر از آن در دو ماه اخیر چه در عربستان و چه در امارات بوده است که بن سلمان و بن زاید در آن ها حضور نداشته اند.

بن زاید در دو نشست سران عرب و بعلاوه سران شورای همکاری خلیج فارس در ریاض با حضور رئیس جمهور چین حضور نیافت؛ دو نشستی که برای بن سلمان جنبه حیثیتی و اهمیتی فوق العاده داشت.

در آن سو نیز ولیعهد عربستان غایب بزرگ نشست سران عربی در ابوظبی در چند هفته پیش بود؛ نشستی که روسای جمهور مصر و اردن و بعلاوه سران دول عربی خلیج فارس به استثنای امیر کویت و بن سلمان در آن حضور داشتند. در خصوص امیر کویت که گفته شد به دلیل بیماری نتوانسته است شرکت کند، اما شرکت نکردن بن سلمان در این نشست که دستور کاری مختلفی داشت، طبیعی نبود.

بعضی گفتند که ولیعهد عربستان در یک سفر کاری در آمریکا بوده و به همین دلیل در نشست ابوظبی شرکت ننموده است؛ اما عده ای نیز دلیل را دلخوری او از بن زاید به خاطر شرکت نکردن در نشست سران عرب در ریاض با شی جین پینگ دانستند. به هرحال، این دلخوری ها و شرکت نکردن های متقابل در نشست های مهم یکدیگر می تواند بروندادی از اختلافات و تیرگی پنهان روابط میان ریاض و ابوظبی باشد.

جدا از الزامات رقابت های ژئوپلیتیکی و مالی، اما به نظر می رسد که اختلاف نظر دو طرف درباره یمن مهم ترین دلیل این تنش پنهان و جزئی باشد. امارات مدت هاست که در یمن راه خود را می رود و با سلطه نیرو های هوادار آن در شورای انتقالی جنوب بر عدن در سال 2019 نمود بیشتری داشت؛ بااین حال، دو طرف کوشش کردند که اختلافات در یمن بر همکاری کلان تر و راهبردی میان دو کشور تأثیر خاصی نداشته باشد و تا حدود زیادی هم در این خصوص پیروز شدند؛ اما بعضی منابع می گویند که پس از ورود ریاض به مذاکراتی با حوثی ها در ماه های اخیر به نوعی امارات را دور زده و همین باعث دلخوری ابوظبی شده است.

کمااینکه نزدیکی ریاض و دوحه همچنان که می تواند یکی از خروجی های تنش بن سلمان و بن زاید باشد، نیز احتمالاً یکی از علل آن باشد، از این جهت که هنوز دل امارات با قطر صاف نشده است و آشتی انجام شده اساساً با فشار عربستان انجام شد.

اما در اتفاق قابل تأمل دیگری خبر ها حاکی از آن است که مصر روند واگذاری دو جزیره تیران و صنافیر به عربستان را متوقف نموده است. هرچند منابع رسانه ای آمریکایی دلیل این امر را توقف بخشی از یاری های مالی سالیانه آمریکا به قاهره عنوان نموده اند، اما بعید نیست که در کنار آن نیز امارات با توجه به روابط نزدیک سیسی و بن زاید در این قضیه دخیل باشد.

لب کلام اینکه هرچند فعلاً در مواضع رسمی عربستان و امارات برآیند روشنی دیده نشده است، اما نشانه هایی از یک تنش پنهان در روابط دو طرف وجود دارد. این تنش احتمالی فعلاً بروندادی غیر از قهر های موقت دوطرفه نداشته است و باید دید به زودی سرانجام می یابد و یا ادامه پیدا می نماید و در آن صورت آیا در رفتار ها و سیاست های دو طرف نمود عینی آشکار پیدا می نماید؟